Eurode-Geschiedenismijl

De Neustraße/Nieuwstraat staat voor de gemeenschappelijke geschiedenis van de twee gemeenten Kerkrade en Herzogenrath, die sinds 1991 het vriendschappelijke samenwerkingsverband “Eurode” vormen en sinds 1998 formeel samenwerken in het Openbaar Lichaam Eurode. Eeuwenlang was het “Land van Rode” verenigd, waarbij de Nieuwstraat aanvankelijk alleen een transportroute was, zoals vele andere wegen. De Nieuwstraat werd al vroeg aangelegd als een kasseiweg voor kolentransport, maar groeide uit tot iets bijzonders en verenigde de bewoners door familiaire, vriendschappelijke en zakelijke banden.

De Nieuwstraat ontwikkelde zich tot een drukke straat met veel winkels en cafés. Twee grote kolenmijnen lagen direct aan de Nieuwstraat en de tram reed dwars door de Nieuwstraat. Zelfs na de scheiding in 1815/1816 tussen het Pruisische en het Nederlandse koninkrijk voelden de inwoners zich één volk met een gemeenschappelijke taal. De eerste breuk kwam toen tijdens de Eerste Wereldoorlog het grenshek werd geplaatst. Het leven van de bewoners veranderde radicaal. Plotseling konden bewoners aan de Nederlandse kant hun huizen niet meer via de voordeur verlaten, maar alleen nog via de achterdeur. Binnen korte tijd werd een grens zichtbaar die nooit eerder had bestaan. De bewoners en ook de gemeentebesturen, die altijd op vriendschappelijke voet stonden, wilden deze grensafbakening niet en na de Eerste Wereldoorlog, toen de grenshekken en het prikkeldraad verdwenen, keerde het “normale” leven terug in de Nieuwstraat. Maar slechts voor korte tijd, want de donkere wolken van het naziregime en de daarmee gepaard gaande Tweede Wereldoorlog veranderden het samenleven van de twee gemeenschappen opnieuw drastisch, wat zich op de Nieuwstraat manifesteerde in de vorm van nieuwe prikkeldraadversperringen.

Deze keer waren de gevolgen van de oorlog te ernstig. Na het einde van de oorlog slaagde de bevolking er niet in zich te laten gelden tegen de aspiraties van de nationale regeringen: De grens bleef! Door de inzet van lokale politici en vele actieve burgers werden de grensversperringen steeds kleiner, maar pas na 50 jaar verdwenen ze definitief. De geschiedenis van de wereldoorlogen, vooral de Tweede Wereldoorlog, heeft zijn sporen nagelaten. Vriendschappen en familiebanden bleven bestaan, maar waren niet meer zo sterk – de gemeenschappelijke taal ging bijna volledig verloren.

De “Eurode-Geschiedenismijl” is bedoeld om de veelzijdige geschiedenis en de huidige betekenis van de straat tastbaar te maken. De gemeenschappelijke geschiedenis, de scheidende en, nog belangrijker, de verenigende aspecten zijn tastbaar. De grensversperringen zijn er al bijna 30 jaar niet meer, de Nieuwstraat/Nieuwstraat is een gemeenschappelijke Europese weg – dit moet gevierd en bewaard worden.

De “Eurode-Geschiedenismijl” is een doorlopend grensoverschrijdende project[1] waaraan veel Nederlandse en Duitse burgers hebben deelgenomen. Alle Eurode-inwoners worden uitgenodigd om te blijven bijdragen met hun herinneringen en verhalen op de homepage www.geschichtsmeile.eu en www.geschiedenismijl.eu om de geschiedenis van de Nieuwstraat/Nieuwstraat tastbaar te maken en de burenrelaties van de Eurode-gemeenten te versterken.

[1] Gesteund met Europees geld van het Interreg V-A EMR Projekt „People to People“