Het kerkelijk centrum van het land van Rode

In het land Rode (ontginnen) was de katholieke kerk lange tijd verankerd. Ten oosten van de Worm regeerde de aartsbisschop van Keulen, ten westen van de Worm de bisschop van Luik.

Links van de Worm lag de parochiekerk van Eygelshoven en Kerkrade, rechts van de Worm de parochiekerk van Merkstein en Afden. Het gebied ten oosten van de Worm was kort voor 1100 in het bezit gekomen van de hertogen van Limburg. De hertogen hadden patronaatsrechten over de kerk van Afden en gaven `s- Hertogenrode/Rade, het huidige Herzogenrath, zijn naam.

De kerk van Kerkrade werd gesticht door de familie Saffenberg die rond 1060 het gebied van Rode aan de westkant van de Worm had verworven. In 1120 werd deze kerk als eigen kerk aan de abdij van Klosterrath overgedragen en gaf uiteindelijk de nederzetting eromheen (Kirchrode/Kirchrath/Kerkrade) zijn naam. Tegenwoordig is het een zelfstandige parochiekerk.

Zo was de kerkelijke en politieke situatie in dit gebied tot in 1104, toen priester Ailbertus van Antoing naar het land van Rode kwam om er een kloostergemeenschap te stichten.

Op 13 december 1108 wijdde bisschop Otbert van Luik de crypte in, de onderkerk van de latere abdij Rolduc. De dag na de wijding (14 december 1108) wijdde bisschop Otbert ook de herbouwde Lambertuskerk van Kerkrade in, die aan het einde van de 11e eeuw door Hendrik van Limburg in brand was gestoken.

Het is niet mogelijk om aan hand van documenten vast te stellen wanneer de eerste kerk in Herzogenrath werd gebouwd. Het is alleen bekend dat er al een sacraal gebouw was, vermoedelijk uit de 13e eeuw. Het bevond zich op de locatie van de huidige St. Mariä Himmelfahrtkirche.

De Lambertuskerk in Kerkrade was destijds de parochiekerk voor het gebied Herzogenrath. De inwoners van Herzogenrath moesten op zon- en feestdagen naar Kerkrade gaan voor de mis.  In 1423 werd onder abt Berensberg van Kloosterrade de kapel “Auf der Hoven” gebouwd, wat een aanzienlijke opluchting betekende voor de inwoners van de stad Herzogenrath.

Pas in 1564 werd Herzogenrath onder abt Worms een zelfstandige parochie.  Abt Worms had inmiddels ook de rechten over de kapel “Auf der Hoven” verworven. Hierdoor scheidde hij de moederparochie St Lambertus af. Beide kerkparochies waren nu zelfstandige parochies met een eigen vermogensbeheer. Het kerkgebouw in Herzogenrath werd in de loop van de tijd uitgebreid en moest in 1781 worden herbouwd. Bij de sloop van de oude kerk in 1780 werd een gewelf ontdekt, waardoorheen een ondergrondse gang in de richting van de burcht leidde. In 1913/15, tijdens de Eerste Wereldoorlog, werd de huidige St. Maria Himmelfahrtkirche gebouwd.

Catharina Scholtens