Grensovergang Holz
D-NL Grensovergang Neustraße-Holzstraat voor de Eerste Wereldoorlog, rechts is de grenssteen te zien (Gemeentearchief Kerkrade)
Nadat de abten van Rolduc de nieuwe straat naar Aken hadden aangelegd, vormde zich aan het belangrijke kruispunt richting het kerkdorp Kerkrade al snel een groep huizen. Ter onderscheiding van het naburige kleine gehucht met de naam Straß, kreeg de nieuwe groep huizen de naam Neustraß, later Holz.De naam „Neustraße“ vindt hier dus zijn oorsprong.
De directe grensligging, de goede verbindingen met Herzogenrath, Straß en Kerkrade maakten deze locatie tot een centrum van uitwisseling tussen Nederlanders en Duitsers.Dienovereenkomstig werd deze grensovergang belangrijk voor de douaniers, hoewel het eigenlijke douanekantoor voor dit gebied verder richting Herzogenrath lag.
Het curiosum van de 2 km lange staatsgrens langs de Nieuwstraat zorgde voor bijzondere situaties en speciale regels. Afhankelijk van de politieke situatie waren er geen of minimale moeilijkheden om de grens hier bij de Holz over te steken, of juist de tegenovergestelde situatie waarin de grens hermetisch was afgesloten en op geen enkele wijze kon worden overgestoken.
Een bijzonderheid was lange tijd dat je bij de grensovergang Holz bij het eindpunt uit de Nederlandse tram kon stappen en aan de andere kant van de Neustraße in de Duitse tram richting Herzogenrath of Aken kon stappen.Vandaag de dag is deze plek de aangewezen plek om door middel van het monument van de Knoop van Broederschap en de rotonde met de naam “Theo Kutsch” te wijzen op de nauwe verbondenheid van beide kanten van de grens en om een pionier van het slechten van grenzen in herinnering te houden.Hier bevinden zich de verbindende schakels van het verenigde Europa in het klein!
Peter Dinninghoff
D-NL Grensovergang Neustraße-Holzstraat voor de Eerste Wereldoorlog (Gemeentearchief Kerkrade)
De grens was open, alleen de grenssteen in het midden markeerde de grens die bijna een eeuw eerder was getrokken.
Einde van de tramrail op de Holzstraat (Gemeentearchief Kerkrade)
Grensafscheiding op de hoek Holzstraat/Nieuwstraat (Gemeentearchief Kerkrade)
De situatie vanaf de Tweede Wereldoorlog: nu was de tram hermetisch afgesloten. De Kerkradenaren hadden geen mogelijkheid meer om bij grensovergang Holz op de tram naar Aken/Herzogenrath over te stappen.
Hoek Nieuwstraat / Holzstraat. Aan de andere kant van de grens de Duitse tram (lijn 16)
D-NL Grensovergang Neustraße-Holzstraat eind 50-er/begin 60-er jaren (Gemeentearchief Kerkrade)
Na de Tweede Wereldoorlog bleef de grens aan de Holzstraat tot aan het wegvallen van de muur in 1995 gesloten. Rechts van het hek is nog een oud grensgebouw te zien, dat later bij de renovatie van de Neustraße aan Duitse zijde definitief zou worden afgebroken.